Վերջին ժամանակներում ավելի հաճախ ենք հանդիպում դպրոցահասակ երեխաների, որոնց մոտ նկատվում է գրավոր խոսքի խանգարումներ։ Ինչպե՞ս ծնողը հասկանա և ի՞նչ միջոցներով կանխի գրավոր խոսքում հանդիպող հնարավոր դժվարությունները։ Մեր դպրոցի լոգոպեդ Արուսիկ Մարաբյանը նյութ է պատրաստել և սիրով կիսվում է մեզ հետ իր խորհուրդներով և գործնական առաջադրանքներով։
Նյութը PDF ֆայլով բացելու համար սեղմեք այստեղ՝ ԳՐԱՎՈՐ ԽՈՍՔԻ ԴԺՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ԳՐԱՎՈՐ ԽՈՍՔԻ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ
(ԳԻՐ ԵՎ ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅՈՒՆ)
ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ
Գրավոր խոսքի դժվարություններ
Ինչպե՞ս ծնողը հասկանա և ժամանակին կանխի գրավոր խոսքի խանգարումները
Վերջին ժամանակներում ծնողներին շատ է մտահոգում այն հարցը, թե ինչպես ճիշտ կազմակերպել նախադպրոցական տարիքի երեխաների լիարժեք զարգացումը, ինչպես նախապատրաստել դպրոցին։
Հանրակրթական կրթության 1-ին դասարանի ծրագիրը իրենից ներկայացնում է բանավոր և գրավոր խոսքի ուսուցում։
Եթե 6տ. երեխան դպրոց ընդունվելիս արդեն ունենում է նորմայում զարգացած բանավոր խոսք, ապա գրավոր խոսքին ծանոթանում է հենց 1-ին դասարանում։ Իսկ գրավոր խոսքը, ի տարբերություն բանավոր խոսքի, առավել բարդ և ընդգրկուն գործընթաց է. ներառում է 2 կարևոր ոլորտ` գիր և ընթերցանություն։
Գիրն ու ընթերցանությունը խոսքային գործունեության ձևավորման բարդ ու բազմամակարդակ պրոցեսներ են, որի իրականացմանը մասնակցում են մի շարք վերլուծիչներ՝ խոսքալսողական, խոսքաշարժողական, տեսողական, տեսողատարածական, ընդհանուր շարժողական: Նրանց միջև գրի ու ընթերցանության պրոցեսում ձևավորվում է սերտ կապ ու փոխկապակցվածություն:
Գիրն ու ընթերցանությունը համակարգային ֆունկցիաներ են, ուստի այդ համակարգի որևէ օղակի կամ օղակների ոչ լիարժեք աշխատանքը բերում է ամբողջ համակարգի աշխատանքի թերացմանը։
Իսկ երբ կա թերացում, դա վկայում է խանգարման մասին։
Գրի և ընթերցանության սխալները էականորեն տարբերվում են ուղղագրական ֆիզիոլոգիական սխալներից, և դրանց շտկմամբ զբաղվում է լոգոպեդը։
Դիսլեկսիան կարդալու գործընթացին մասնակից բարձրագույն հոգեկան ֆունկցիայի մասնակի յուրահատուկ խանգարում է` պայմանավորված կայուն բնույթի կրկնվող սխալներով։
Առանձնացնում են հետևյալ հիմնական տեսակները.
-
Հնչութային /ֆոնեմատիկական/
-
Իմաստային /սեմանտիկական/
-
Քերականական /ագրամատիկական/
-
Հիշողական /մնեստիկական/
-
Տեսողական /օպտիկական/
-
Շոշափաղական /տակտիլային/
Դիսգրաֆիան գրելու գործընթացին մասնակից բարձրագույն հոգեկան ֆունկցիայի մասնակի յուրահատուկ խանգարում է` պայմանավորված կայուն բնույթի կրկնվող սխալներով: Առանձնացնում են հետևյալ հիմնական տեսակները.
-
Հնչարտաբերման դիսգրաֆիա
-
Հնչույթների տարբերակման խանգարումների հիման վրա առաջացած դիսգրաֆիա /ակուստիկական/
-
Լեզվական վերլուծության և համադրության խանգարումներով պայմանավորված դիսգրաֆիա
-
Քերականական /ագրամատիկական/ դիսգրաֆիա
-
Տեսողական /օպտիկական/ դիսգրաֆիա
Դիսկակուլիան գլխուղեղի գագաթային բլթի խանգարում է` պայմանավորված թվաբանական գործողություններ կատարելու դժվարություններով։ Նրանք չեն զգում թվերը, մաթեմատիկական նիշերը, խանգարված է ժամանակի ու տարածության զգացողությունը։
Գրի ու ընթերցանության խանգարումներով մարդկանց թիվն ամբողջ աշխարհում կազմում է ողջ բնակչության 10-15%-ը: Նյարդահոգեբանական տեսանկյունից գրի ու ընթերցանության խանգարումներով երեխաները կազմում են ուսումնական պրոցեսում դժվարություններ ունեցող երեխաների մի զգալի մասը:
?️ Ինչպե՞ս ծնողը և դասվարը հասկանա երեխայի մոտ իրոք կա գրի և ընթերցանության խանգարում, թե պարզապես ժամանակավոր ֆիզիոլոգիական դժվարություններ են։
Ահա այն ցուցիչները, որոնք կարող են վկայել խնդրի առկայությունը և դասվարը կարող է այս ցուցիչներով թեստավորել և հետազոտել երեխային։
Խոսքային ախտանիշները
-
Տառերի գրության աղավաղում
-
Գրաֆիկորեն մոտ տառերի փոխարինումը միմյանցով
-
Հնչարտաբերմամբ մոտ հնչյունների փոխարինումը միմյանցով
-
Բառի հնչունա–տառային կառույցի աղավաղում( տառերի բացթողումներ, ավելացումներ, վանկերի ավելացումներ ու բացթողումներ)
-
Նախադասության կառույցի աղավաղում( բառերի մասերի առանձին գրում, բառերի միացում իրար)
-
Ագրամատիզմ
-
Հայելային գիր ու ընթերցանություն
-
Ընթերցում են շատ դանդաղ
-
Չեն հասկանում ընթերցածի իմաստը
-
Թռիչք են կատարում տողից տող
-
Խառնում են հոլովական վերջավորությունները
-
Փորձում են առաջին ընթերցած տառերից գուշակել բառը
-
Վանկերն առաջ ու հետ են կարդում, ավելացնում կամ բաց են թողնում
-
Բառը փոխարինում են այլ բառով
-
Մշտապես փոխարինում են հնչողությամբ մոտ տառերը
Ոչ խոսքային ախտանիշներ
-
Ոչ լիաժեք են պատկերացնում ձևերն ու մեծությունները
-
Դժվարանում են մարմնի աջ ու ձախ մասերը տարբերակել
-
Դժվարանում են հավասարակշռված (կոորդինացիոն) շարժումներ կատարելիս
-
Բնորոշ է ուշադրության դեֆիցիտը, որը երբեմն ուղեկցվում է հիպերակտիվությամբ
-
Ձեռքի բարձր կամ ցածր տոնուսը, որն ուղեկցվում է արագ հոգնածությամբ
Սովորաբար գրավոր խոսքի յուրացման փուլը ոչ բոլոր երեխաներն են կարողանում սահուն ու հեշտ կերպով հաղթահարել։
Որպեսզի կանխենք այն հնարավոր դժվարությունը, որին հանդիպելու է երեխան գրել, կարդալ սովորելիս, պետք է ակտիվ կերպով աշխատել հետևյալ ֆունկցիաների զարգացման ուղղությամբ։
Այսպիսով`
- Հնչութային լսողության զարգացում
- Հնչունային վերլուծություն և համադրության զարգացում
- Տեսատարածական պատկերացումների զարգացում
Շարունակությունն ընթերցելու և վարժանքների վրա աշխատելու համար բացեք PDF ֆայլը, որը կարող եք տպել և աշխատել երեխայի հետ՝ ՍԵՂՄԵՔ ԱՅՍՏԵՂ։